ارزش و اهمیت آب در روایات اسلامی

معصومین (ع) آب را بهترین نوشیدنی در دنیا و آخرت، اولین آفریده، اولین چیزی که در قیامت از آن سؤال می‌شود و ... معرفی کرده‌اند. برخی روایات در این مورد عبارتند از:

رسول اکرم (ص) می‌فرمایند: « خداوند 3 چیز با برکت را نازل کرده است: آب، آتش و گوسفند»[1]. پیامبر (ص) در این سخن کوتاه، جامع و پرمعنا ابتدا از آب نام می‌برد زیرا دو مورد دیگر نیز از وجود آب به هستی رسیده‌اند. اگر آب وسیله آتش را فراهم نمی‌کرد آتشی پدید نمی‌آمد و اگر منابع وجودی گوسفند را مهیا نمی‌ساخت گوسفندی وجود نداشت، پس برکت آب، حرف اول را می‌زند.

امام صادق (ع) فرمودند: «پایداری دنیا با سه چیز است: آتش، نمک و آب»[2]

امام صادق (ع) فرمودند: «برای زمین پایداری نیست مگر با آب (زمین بدون آب پایدار نمی‌ماند)»[3]

امام صادق (ع) فرمودند: «ای مفضل! بدان که اساسی‌ترین نیاز زندگی مادی انسان آب است و نان. بنگر که خداوند چگونه در این دو تدبیر کرده است: نیاز انسان به آب بیشتر از نیازش به نان است زیرا انسان آب را هم برای خوردن استفاده می‌کند و هم برای وضو، غسل، شستشوی لباسها، سیراب‌سازی حیوانات و آبیاری باغ و مزارع، از این رو آب خرید و فروش نمی‌شود»[4]

امام علی (ع) می‌فرمایند: «کسی که آب و خاک یعنی نیروی طبیعی دارد و نیروی انسانی خود را برای بهره‌برداری به کار نمی‌بندد و با فقر و گدایی می‌گذراند نفرین و لعنت بر او باد»[5]

امام رضا (ع) می‌فرمایند: «نام آب خشیه‌الله است، یعنی مخلوقی که از خدا ترسیده، زیرا خداوند با هیبت به آن گوهر نظر افکند و تبدیل به آب شد»[6]

امام علی (ع) فرمودند: «شریف‌ترین نوشیدنی، آب است»[7]. در جای دیگر می‌فرمایند: «بهترین نوشیدنی در دنیا و آخرت، آب است.»[8]

رسول اکرم (ص) فرمودند: «بهترین نوشیدنی در دنیا و آخرت آب و بهترین خوراکی در دنیا و آخرت گوشت و سپس برنج است.»[9]

از امام صادق (ع) نقل است که رسول اکرم (ص) فرمودند: «بهترین نوشیدنی بهشت آب است.»[10]

امام کاظم (ع) فرمودند: «بیشترین لذت در نوشیدن آب سرد است.»[11]

امام صادق (ع) فرمودند: «نخستین چیزی که خدای عزوجل از بنده‌اش سؤال می‌کند این است که آیا تو را از آب گوارا سیراب نساختم.»[12]

امام صادق (ع) فرمودند: «مزه آب حیات است و طعم نان قوت.»[13] امام (ع) با جمله طعم‌الحیات می‌خواهند اهمیت و ارزش ‍آب را بیان نمایند، اگر مزه‌ای برای آب تعیین شود، غیر از حیات، مزه دیگر ندارد و در او بهترین طعمها و گواراترین لذتها وجود دارد، و با آشامیدن آن جانداران ادامه حیات می‌دهند و در صورت نبود آن زندگی مفهومی ندارد و نبود آن مساوی است با نابودی حیات.

محمد بن سنان گوید: «از امام صادق (ع) از اولین چیزی که خداوند آفرید سؤال کردم. فرمودند: اول چیزی که خداوند عزوجل خلق کرد چیزی‌ است که همه اشیاء را از او آفرید. عرض کردم فدایت شوم آن چیست؟ فرمودند: آب.»[14]

جابربن جعفی از امام باقر (ع) روایت کرده است: «که اولین آفریده خدا چیزی بود که تمام اشیاء از آن بوجود آمد و آن هم آب است.»[15]

رسول اکرم (ص) فرمودند: «بدرستی که عرش خدا بر آب بود و چیزی پیش از آب آفریده نشده بود.» 

محمد بن مسلم از امام باقر (ع) نقل کرده است: «همه چیز در اصل آب بود و عرش خدا هم بر آب قرار داشت.»[16]

از حضرت ابی‌عبدالله (ع) نقل است که فرمودند: «خداوند آدم را از آب و گل آفرید پس همت اولاد آدم در آب و گل است.»[17]

معصومین تعبیر «ماء معین» (=آب جاری) را بر امام غایب (ع) تطبیق کرده‌اند که در این صورت آن یک تعبیر کنایی برای رهبر آسمانی امت اسلام خواهد بود و استفاده از این واژه درباره امام زمان (عج)، که علم و عدالت جهان‌گستر او مایه حیات است، نیز خود نشانی از ارزشمندی آب است. هادیان شیرازی (1378)، در رساله خود با عنوان «موعود در قرآن: سلام بر مظهر آب روان»، تفسیر واژه آب در قرآن، را وجود مقدس ائمه (ع) و امام زمان (عج) می‌داند. نویسنده با توجه به آیاتی از قرآن، مانند آیه 21 سوره زمر و 30 ملک، که از آب به عنوان یکی از نعمت‏های بزرگ الهی که انسان را به خداشناسی رهنمون می‏سازد یاد شده و همچنین برخی از روایات که در تفسیر آنها وارد شده به این نتیجه می‏رسد که همان‏گونه که زمین و طبیعت برای طراوت و بارور شدن نیاز به آب دارند و با جریان آب، روی زمین زیبایی و برکت نمایان می‏شود، روح بشر نیز در تداوم حیات خود، به چنین خوراک و آبیاری نیاز دارد و آن، انوار ائمه و نور امام عصر است که در دل‏ انسان‏ها جریان می‏یابد و پاکی‏ها و زیبایی‏های معنوی را در جان و جامعه بشری جاری و ساری می‏سازند؛ چنان‏که در زیارت امام علی (ع) آمده است: سلام بر تو ای مظهر آب روان.

[1] - فروع کافی ج 2 ص 231

[2] - تحف‌الحقول

[3] - علل الشرایع، ج 1، ص 101 و بحارالانوار، ج 61، ص 29

[4] - بحارالانوار، ج 2، ص 271

[5] - بحار، ج 23 ص 19

[6] - بحار، ج6، ص 113

[7] - بحارالانوار، ج 64 ص 240

[8] - وسایل‌الشیعه ج 25 ص 234

[9] - کنزالعمال ج15 ص 291

[10] - وسایل‌الشیعه ج 25 ص 234

[11] - فروع کافی ج 6 ص 382

[12] - وسایل‌الشیعه ج 25 ص 233

[13] - بحار ج 66 ص 441

[14] - بحارالانوار ج 5 ص 57 

[15] - بحارانوار ج 5 ص 67

[16] - روضه‌الکافی ص 7695

[17] - فروع کافی ج 5 ص 337

از :abfa-qom